દર વર્ષે 5મી જૂને World Environment Day ની ઉજવણી કરવામાં આવે છે. જે અંતર્ગત કોલસા મંત્રાલયના માર્ગદર્શન હેઠળ કોલસો અને લિગ્નાઈટ પબ્લિક સેક્ટર અંડરટેકિંગ્સ (PSU) એ દેશની વધતી જતી ઉર્જા માંગને પહોંચી વળવા માટે વર્ષોથી કોલસાના ઉત્પાદનના સ્તરમાં વધારો કર્યો છે એટલું જ નહીં વિવિધ નિવારક એટલે કે શમનનો અમલ કરીને પર્યાવરણનું રક્ષણ પણ કર્યું છે. તેના સંરક્ષણ પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતા પણ દર્શાવી છે. આમાં કોલસા ખાણના વિસ્તારોમાં અને તેની આસપાસના વ્યાપક વૃક્ષો વાવવાના પ્રયાસો દ્વારા ડિ-માઇનિંગ વિસ્તારોને પુનઃસ્થાપિત કરવાનો સમાવેશ થાય છે.
આ વર્ષે યુનાઇટેડ નેશન્સ કન્વેન્શન ટુ કોમ્બેટ ડેઝર્ટિફિકેશન (UNCCD) ની 30મી વર્ષગાંઠ નિમિત્તે છે, વિશ્વ પર્યાવરણ દિવસ, 2024નું ધ્યાન જમીન પુનઃસ્થાપન, રણ અને દુષ્કાળ સામે લડવા પર છે, “हमारी भूमि, हमारा भविष्य। हम #GenerationRestoration हैं”। થીમ ટકાઉ જમીન વ્યવસ્થાપનના મહત્વ અને બધા માટે ટકાઉ ભાવિ સુનિશ્ચિત કરવા માટે ઉજ્જડ જમીનોને હરિયાળી અને પુનર્વસનની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકે છે.
Advertisement….
કોલસા મંત્રાલયે “કોલસા અને લિગ્નાઇટ PSUsમાં ગ્રીન ઇનિશિયેટિવ્સ” નામનો અહેવાલ બહાર પાડ્યો છે, જે કોલસા અને લિગ્નાઇટ ક્ષેત્રોમાં PSUs દ્વારા ખાણકામ દ્વારા ક્ષીણ થયેલી જમીનને પુનઃસ્થાપિત કરવા અને પુનર્જીવિત કરવાના પ્રયાસોને પ્રકાશિત કરે છે.
Advertisement….
આ જાહેર ઉપક્રમોએ વ્યાપક વનીકરણ અને ઇકોલોજીકલ રિસ્ટોરેશન પ્રોજેક્ટ હાથ ધર્યા છે, બંજર જમીનોને લીલાછમ વિસ્તારોમાં ફેરવી છે. આવી પહેલો માત્ર રણીકરણ સામે લડતા નથી અને દુષ્કાળ સામે સ્થિતિસ્થાપકતામાં વધારો કરે છે, પરંતુ કાર્બન સિક્વેસ્ટેશન અને જૈવવિવિધતા સંરક્ષણમાં પણ ફાળો આપે છે.
કોલસા મંત્રાલયના સચિવ અમૃત લાલ મીણાએ આ અહેવાલને સંકલિત કરવામાં CMPDI અને કોલસા મંત્રાલયના સસ્ટેનેબિલિટી એન્ડ ટ્રાન્ઝિશન ડિવિઝન દ્વારા કરવામાં આવેલા પ્રયાસોની પ્રશંસા કરી હતી. તેમણે એવી આશા પણ વ્યક્ત કરી હતી કે અહેવાલ નોંધપાત્ર ધ્યાન આકર્ષિત કરશે અને અન્ય સંસ્થાઓ દ્વારા સીડ બોલ પ્લાન્ટિંગ, ડ્રોન દ્વારા સીડ કાસ્ટિંગ અને કોલસાની ખાણોમાં મિયાવાકી પ્લાન્ટિંગ જેવી નવીન તકનીકો અપનાવીને ગ્રીન કવર વધારવા માટે લાભ લેવામાં આવશે. તેનો હેતુ કોલસા ક્ષેત્રોમાં ગ્રીન કવર વધારવા માટે કોલસા ક્ષેત્ર દ્વારા કરવામાં આવેલા પ્રયાસોને પ્રકાશિત કરવાનો છે.
કોલસા/લિગ્નાઈટ PSUs ખાણકામ યોજનાઓમાં ઉલ્લેખિત તકનીકી અને જૈવિક સમયપત્રક અનુસાર ખાણ-મુક્ત જમીનો માટે વૈજ્ઞાનિક સુધારણા તકનીકોનો અમલ કરી રહ્યા છે. તેઓ પુનઃસ્થાપિત જંગલો, ઇકો-પાર્ક, ઇકો-ટૂરિઝમ સાઇટ્સ વગેરે જેવા સમુદાય-લક્ષી જમીનના ઉપયોગમાં પણ અગ્રણી છે.
અહેવાલો મુજબ, કોલસા/લિગ્નાઈટ PSUs એ છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં કોલસાના ખાણના વિસ્તારોમાં અને તેની આસપાસના લગભગ 50,000 હેક્ટરમાં ગ્રીન કવર સ્થાપિત કર્યું છે. આમાં આશરે 29,592 હેક્ટરમાં ફેલાયેલી કોલસા-મુક્ત જમીનનું કાર્બનિક પુનઃપ્રાપ્તિ, અંદાજે 12,673 હેક્ટરમાં ખાણ લીઝહોલ્ડમાં એવન્યુ પ્લાન્ટેશન જેવા વધારાના પ્લાન્ટેશન પ્રયાસો અને આશરે 7,735 હેક્ટરમાં ખાણ લીઝહોલ્ડની બહાર વાવેતરની પ્રવૃત્તિઓનો સમાવેશ થાય છે. આ સામૂહિક પ્રયાસથી દર વર્ષે આશરે 2.5 મિલિયન ટન CO2 સમકક્ષની કાર્બન સિંક ક્ષમતા ઊભી થવાની અપેક્ષા છે.
આ પહેલ ભારતના ગ્રીન કવરને વધારવામાં વધુ યોગદાન આપશે, જેનાથી 2030 સુધીમાં 2.5 થી 3.0 બિલિયન ટન કાર્બન સિંક હાંસલ કરવાના ભારતના રાષ્ટ્રીય નિર્ધારિત યોગદાન (NDC) લક્ષ્યને પૂર્ણ કરવામાં મદદ મળશે. આ રિપોર્ટ કોલસા મંત્રાલયની વેબસાઈટ પર ઉપલબ્ધ છે. જે આ લિંક પર ક્લિક કરીને જોઈ શકાશે.
https://coal.nic.in/index.php/en/public-information/reports/other-reports/greening-initiative-coal-lignite-psus